In hoeverre is Appreciative Inquiry al Gemeen[te]goed? Ontdek je mee?

Welke maatschappelijke competentie draagt het meest bij aan ons algeheel welzijn? Volgens mij is dat de kunst van het elkaar waarderend onderzoekend bejegenen

“Wat gaat er goed?” “En waar wil je meer van?” Aldus twee waarderend onderzoekende vragen die misschien nog niet de volledige schoonheid en potentie van Appreciative Inquiry duiden, maar wel de kern ervan illustreren. Stel de vragen straks eens aan een collega of huisgenoot, en luister. Veranderen gaat het meest voorspoedig als je weet te ontdekken waar het al een beetje aan het lukken is, en als je daar de energie weet aan te boren om jouw plannen verder te laten ontkiemen, groeien en floreren. Het is prima om soms ‘oplossingsgericht’ te werk te gaan, ofwel aandacht te geven aan een probleem. Bedenk wel: alles dat je aandacht geeft groeit. Noem niet elke situatie een probleem. Appreciative Inquiry (AI) is een op sterkten gebaseerde en op mogelijkheden gerichte praktijk die uitgaat van wat waardevol is in een gegeven situatie. Er zijn veel meer situaties dan problemen, en altijd meer mogelijkheden dan oplossingen.

“The task of leadership is to create an alignment of strengths in ways that make a system’s weaknesses irrelevant.”

Peter Drucker

Dit schrijfsel ontstond uit de ontdekking dat ik best al veel ‘AI heb bedreven’ binnen gemeentelijke organisaties, en in mijn droom dat gemeenten en hun gedreven ambtenaren door meer AI te beoefenen nóg meer welzijn in de samenleving kunnen creëren. Als ik nu eens begin met het delen van waardevolle AI ervaringen binnen mijn gemeentelijk werkveld, dan bekrachtig ik daarmee alle betrokkenen, en inspireer mogelijk de lezer. Roept dit bij jou meer van dit soort ontdekkingen op, dan nodig ik je van harte uit deze aan de staart van dit artikel toe te voegen. Eens kijken hoe ver we komen; eens ontdekken hoe ver we al zijn gekomen. Heb je nog niet zo’n helder beeld van AI in de praktijk, dan voorzien onderstaande voorbeelden daar wel in.

2012: Voorbode van AI in-company Gemeente Den Haag Directeur SZW Jos van Wesemael ontdekte AI en nodigde zijn managers uit zich via een motivatiebrief te kandideren voor vijf plekken in de AI opleiding, die op dat moment 16 studiedagen gedurende anderhalf jaar omvatte, ofwel: basis, verdieping en HBO-scriptie in één traject.

2022: Dit voorjaar start de negende Den Haag mixed-open in-company AI Basismodule Er is in tien jaar veel gebeurd. De AI-Academy (.nl) kreeg haar huidige naam. Elk jaar kende Den Haag een AI in-company leergroep. Na drie volledige trajecten volgden we het internationale opleidingsmodel van een AI-basismodule gevolgd door verdiepingsmodules, met daarna de mogelijkheid een meesterproef te doen een een HBO certificaat te behalen. Dit onder de hoede van SDO Hogeschool voor Moderne Bedrijfskunde, onder leiding van Marcel van Marrewijk, tevens een van de founding fathers van de AI Academy in Nederland. Vanaf 2019 is de in-company meer een mixed-open geworden: toegankelijk voor deelnemers van buiten de gemeente organisatie. De opleiding wordt op het intranet van Den Haag aangekondigd, en deelnemers schrijven op eigen initiatief in. We zijn inmiddels de 100 alumni gepasseerd. Als we nieuwe deelnemers vragen waarom ze aanmelden, is vaak het antwoord: “Mijn collega is mij voorgegaan en die zit tegenwoordig zo lekker in haar vel…” Of iets van gelijke strekking. Met 10.000 medewerkers heeft AI dus 1% van de populatie bereikt. Op naar de volgende decennia. Hulde aan Jos van Wesemael natuurlijk. Na hem waren er natuurlijk andere ambassadeurs, afgezien van de deelnemers zelf, en daarvan moeten zeker Rudmer de Vries, Stacy Ramsaran, Liesbeth Remmers en Frederiek van Wickeren eervol vermeld worden.

“Mijn collega deed de AI opleiding en die zit tegenwoordig zo lekker in haar vel…”

2015: Hellevoet wordt Zichtbaar Appreciative Inquiry was van waarde om een team van ‘reporters’ op te leiden in het vermogen om te ontdekken en te waarderen wat er allemaal werkt in de gemeente Hellevoetsluis. Het AI interview kent tenslotte allerhande toepassingen. Wat als de mooie dingen zichtbaar worden?

2016: AI-Magazine Den Haag komt op Verhaal We blijven nog even in Den Haag, al is het maar dat haar relatie met de AI Academy zo duurzaam blijkt. Vanuit de traditie om samen met AI-studenten een magazine te maken was de lichting 2016 verantwoordelijk voor nummer zes van het rijk geïllustreerde blad dat je compleet en artikelsgewijs kunt downloaden op AI-Magazine.nl. Je leest daarin over praktische, dagelijkse toepassing van AI door de bril van een iemand die er zich in aan het bekwamen is. (Er bestaat nogal wat belangwekkende academische literatuur over AI – goed te weten – maar laten we het vooral toch als een constructieve handelingspraktijk beschouwen.

2016: Management Raad Bevolkings Zorg MRBZ In gesprek met 25 CGS’n: coördinerend gemeentesecretaris. Met als opdracht “draag bij aan de versterking van de MRBZ”, en in een verbindend benen-op-tafel-gesprek met Alexander Meyer, toenmalige MRBZ voorzitter en fan van AI, kwamen we tot de conclusie dat het 1-op-1 gesprek met de respectieve CGS’n beter zou gaan werken dan mijn opwachting maken in hun collectieve vergadering. En zo ging ik die zomer het hele land door, met mijn AI interview script, met vragen die een GS gewoonlijk niet gesteld krijgt, maar wel leuk vond; met vooral zogenoemde ‘richtinggevende vragen’ waardoor ideeën al beginnen te schuiven terwijl je nog in gesprek zit. Toen de MRBZ na die gesprekkenronde bijeenkwam en samen een mini-summit mee-maakten, naderden we gestaag het punt dat de MRBZ zichzelf opnieuw uitvond en als 2.0 verder door het leven ging: als netwerk veel meer dan als ‘raad’. Dit was een heerlijk staaltje AI-kracht in de praktijk.akter van Appreciative Inquiry, als de paragraafjes alhier door de diverse mee-makers zelf en uitgebreid verteld zouden worden. Wat hier zo kort wordt beschreven lijkt op ́behaalde resultaten’, terwijl Appreciative Inquiry juist levendige actie en beweging brengt. Ga er voor het gemak vanuit dat elk van deze te beknopte alinea’s vast nog vele staartjes kent…

20– (oneindig proces): Peel en Maas spreekt van 3.0 Strategisch adviseur van de gemeente Peel en Maas is één van de vroege alumni van onze AI opleiding. AI paste precies in zijn straatje. Voortbouwend op het gedachtegoed van Arnold Cornelis bouwden Geert met zijn collega’s een gemeente organisatie die je op zijn minst inclusief, participatief en generatief zou kunnen noemen. Natuurlijk zeiden alle andere gemeenten dat zoiets alleen in een kleine gemeente kan… aangehaald moet worden dat het grootschalig toepassen van de waarderend onderzoekende benadering, diversiteit en inclusie maar dan echt, heel veel inspiratie en transpiratie vraagt. De toevoeging 3.0 vind je ook terug in Society 3.0, het gedachtegoed van Ronald van den Hoff, waar AI vruchtbare bodem vindt, en verwijst naar principes als co-creatie en asynchrone wederkerigheid. Een van mijn Vlaamse AI leermeesters, Arno Vansichen heeft nog veel AI werk in Peel en Maas verricht.

2018: #Heerhugowaardeert Een ingrijpende update van de IT systemen laat zich het beste doorvoeren als de medewerkers van gemeente Heerhugowaard twee dagen zonder PC moeten doorbrengen. Gemeentesecretaris Alexander Meijer ziet de ‘schermloosheid’ als een kans om de mensen met elkaar in goede gesprekken te brengen. Met Appreciative Inquiry als toon van de muziek. Met als hashtag #Heerhugowaardeert bereiden teams en afdelingen allerhande activiteiten voor: waarderende onderzoekjes aan publieke lokaties in de gemeente, afdelingsevaluaties en teamplannen maken, en ook het management team laat zich niet onbetuigd: zij nemen deel aan een paar specifieke masterclasses en workshops omtrent non-digitaal en verbindend vergaderen. Tijdens de grote afsluitingsbijeenkomst brengt hoofd ICT iedereen aan het zingen met een heuse rap (“heer, heerhúgowaard; heer, heerhúgowaard). Appreciative Inquiry bewijst haar actiegerichte kwaliteit wanneer een tijdelijke kantoorruimte in een container van planten wordt voorzien, en wanneer een variabel budget wordt gecreëerd, opneembaar voor goede initiatieven, waarmee dezelfde dag nog speelgoed wordt aangeschaft voor spreekkamers waar oudergesprekken plaatsvinden. Ja, zo kun je ook van ICT migraties een zinvol evenement maken.

2019: Haagse Vaccisummit Vanaf de nieuwe AI basisopleiding – zes dagen gedurende vier maanden – organiseren de studenten een heuse AI summit: een werkconferentie rond een relevant vraagstuk, waarbij alle denkbare ‘stakeholders’ worden uitgenodigd, die samen een ‘future-forming research’ uitvoeren langs de stappen Ontdekken (van wat al werkt), Dromen (van wat roept), Ontwerpen (van nuttige stappen vooruit) en Realiseren (van de zelf benoemde doelen, met precies de goede mensen). We hebben ambtenaar-onderzoekers constructief laten samenwerken met onderzoekers van de kennisinstituten. We hebben in het Pandhuis in Den Haag de samenwerking vergroot tussen verschillende afdelingen in schuldhulpverlening; titel: It Takes Two to Tango. We hebben ‘speelruimte’ – met name in onze hoofden – gecreëerd, en we hebben thuiszitters met elkaar in constructieve gesprekken tijdens onze Covida-summit. Steeds zochten we in de haagse organisatie een klant met een vraag, en mijn cursisten organiseerden daar een summit omheen. Eén zo’n “oefen summit” sprong er bovenuit. De opdrachtgever was niet minder dan wethouder zorg en welzijn Kavita, en de uitdaging was om het op dat moment dalende vaccinatiepercentage weer boven de 95% te krijgen. (Dit ging om kindervaccinaties; van Covid was nog geen spoor te bekennen.) Als je deze 1 minuut durende video impressie bekijkt, dan heb je een aardig beeld van de productieve sfeer in een AI summit.

2020-heden: UTwente MPM In de Master Public Management verzorg ik jaarlijks een masterclass ‘modern organiseren’. Daarin vormt Appreciative Inquiry naast krachtige methode voor organisatieverandering – voer voor P&O-ers – tevens hulpmiddel om de eigen leerbehoefte te onderzoeken.

2020-heden: GemeenteDelers waarderend assessen VNG Realisatie vroeg mij ten behoeve van GemeenteDelers.nl niet alleen de procesarchitectuur ter hand te nemen maar tevens en bovenal alle scoorders en assessoren te instrueren en begeleiden in het waarderend onderzoekend evalueren van alle casussen in deze competitie. Met als gevolg dat we van de deelnemers regelmatig terug krijgen dat “de assessoren door hun manier van vragen onze casus niet alleen beoordeeld maar ook verrijkt hebben”.

2019-2021: Breinstein De Academie voor Informatie en Management van prof. dr. (“hoogleerling”) Rik Maes verzorgt namens Breinstein in twaalf lesdagen het vormende deel van de opleiding van de zogenoemde Breinsteiners: afgestudeerde high potentials die via drie leer-werk opdrachten aan de slag gaan in meestens gemeentelijke organisaties. In 2019 schuif ik in als kerndocent van het programma dat o.a. Design Thinking als rode draad kent, en ik ontwikkel het een klein beetje door tot Design Doing, wat ik welbeschouwd een nog mooiere activiteit vind, en die heel erg des Appreciative Inquiry is. Samen met Sandra Schipper, Lieselore Maes en een macht aan gastdocenten heb ik vijf van die leergangen mogen voorzien van de smaak en kleur van AI. En wie weet, sijpelt het lang als die Breinsteiners toch een beetje gemeenteland binnen.

2019 – heden: Den Haag Goed Gesprek en Bekrachtiging Online Leiderschap De pandemie noopte tot thuiswerken. De ééndaagse cursus Constructieve Conversatie / Een Goed Gesprek werd daardoor (heel effectief) een hybride bestaande uit een startdagdeel, een periode van huiswerkopdrachten en een slotdagdeel met ruimte voor het bespreken van de leerervaringen. Een vergelijkbaar programma werd aangeboden voor teams van leidinggevenden die zich opeens langs digitale wegen in verbinding moesten stellen met hun medewerkers. Dankzij praktische toepassing van de AI gespreksopbouw zijn er vele van deze verbindende en versterkende sessies georganiseerd. En naar verwachting gaat een Goed Gesprek ook in de post-pandemie verder in hybride vorm.

2021: Breinfestijn LSAbewoners & Maatschappelijke Alliantie betrokken mij bij het begeleiden van buurtinitiatieven in hun deelname aan het Breinfestijn. Appreciative Inquiry was waardevol voor de deelnemers om bijeenkomsten met diverse stakeholders tot een goed resultaat te brengen, en het vormde de werkwijze in het Breinfestijn zelf.

2021-heden: Den Haag LOS De kroon op het tien jaar verspreiden van AI binnen Den Haag is het LOS programma: Leiderschap Ontwikkelen we Samen. Een Appreciative Inquiry onder alle 750 leidinggevenden met als oogmerk om in een brede constructieve dialoog het gewenste leiderschap beeld in kaart en tot leven te brengen. Grote stappen zijn gezet in 2021. Driehonderd leidinggevenden zijn al in het gesprek betrokken. En natuurlijk nog een weg te gaan. AI-practitioners zijn geduldig.

2021-heden Den Haag samen met AI-academy: AI Verdiepingsmodules De laatste wapenfeiten zijn de nu al succesvolle tweedaagse verdiepende masterclasses, die voor AI-alumni punten opleveren voor hun certificatie, en overigens toegankelijk zijn voor iedere professional die begaan is met het onderwerp. De masters zijn ervaren AI practitioners, waarover verderop meer. De vier thema’s zijn: Je bewegen in de complexiteit van de gemeente organisatie; AI en de Kunst van het Faciliteren; AI als zijnswijze in lichaam en geest; AI en practical wisdom. Telkens met vier AI meesters.

Voor meer informatie mail naar cees@ai-academy.nl