Vanaf de achterste rij komt Rita naar voren om haar vijf minuten presentatie te houden. Bij het passeren van een stoel struikelt ze over een tas. De andere deelnemers schrikken even, maar gelukkig herstelt Rita haar evenwicht en alles loopt goed af. Rita schrijft op de flipover het woord Risico-Regel-Reflex. Ze vertelt: “Stel je eens voor dat ik echt over die tas zou zijn gevallen, en bijvoorbeeld mijn enkel zou hebben gebroken. Ik zou een klacht hebben kunnen uitbrengen over de veiligheid van deze cursusruimte. Grote kans dat je volgende keer bij het betreden van deze zaal je tas eerst in een speciaal daartoe bestemd tassenrek zou moeten zetten. De zaalwacht zou regelmatig langskomen om te checken of alle tassen in het rek staan, en in voorkomend geval de betreffende cursusdeelnemer stevig aanspreken, misschien zelfs wel uit de zaal verwijderen. De directie van Nyenrode zou zich moeten verantwoorden over maandelijkse rapportages waarin het aantal niet in het rek dus risicovol geplaatste tassen wordt gerapporteerd. Een commissie wordt in het leven geroepen of uitgestoken benen ook een gevaar kunnen vormen voor mededeelnemers, en wat daar nu weer aan te doen.” Het wordt ons inmiddels duidelijk dat Rita een prachtig punt aan het maken is: misschien hebben we gewoon te aanvaarden dat er zoiets bestaat als een risico. Ze memoreert de Belgische bestuurder die door een journalist werd aangesproken toen Pukkelpop door noodweer was belaagd. De journalist wilde als eerste weten wie hier schuldig aan was. De bestuurder zei dat dat niet de aandacht zou moeten hebben, maar dat we alle aandacht zouden moeten geven aan het opvangen van de gedupeerden… Dankjewel Rita, wier naam gefingeerd is, maar dat is dan ook het enige gefingeerde in dit verhaal.

We zitten op Nyenrode. Een stuk of vijftien professionals vanuit diverse regionen van de Veiligheidsregio’s volgen een tweedaagse module van het programma Talent voor de Top, georganiseerd door de Academie voor Talent en Leiderschap Veiligheidsregio’s. Deze tweedaagse,  de eerste in een reeks, wordt grotendeels gevuld met het oefenen en beoefenen van de kunst van het Waarderend Onderzoeken, ook wel Appreciative Inquiry genoemd. Het is nog maar een paar dagen geleden dat een vliegtuig in de Franse Alpen te pletter sloeg, waarna eerst cockpit-deur-protocollen zijn aangepast en vervolgens de vraag ontstond hoe je de geestelijke gezondheid van piloten in de gaten houdt.

Een AI-summit – of het nu oefenen is of voor het echie – werkt het beste rond een richtinggevende vraag of toekomstvisie, ook wel de Affirmative Topic genoemd. Voorafgaand aan de tweedaagse hebben alle deelnemers hun visie gedeeld. Aan de vraag naar input voor ‘waarderend onderzoek’ gaf vrijwel iedere Talent voor de Top deelnemer gehoor. De alle zeer constructief ingestoken suggesties vertoonden grosso modo drie rode lijnen:

  1. “Het ontbreekt aan een visie; hoe komen we tot een visie; wie moeten daaraan bijdragen.” Ons onderzoek zou daarmee uitmonden in een “advies” aan de gezamenlijke VR’s (korpsraad?) … en dan maar hopen dat het wordt opgepakt …
  2. “Wij gaan ervoor zorgen dat er een gezamenlijke visie komt; hoe faciliteren wij dat?” De uitkomst van een dergelijk onderzoek zou een ‘procesvoorstel’ behelzen of in
    het gunstigste geval een actievoornemen/actieplan … met als beoogde opbrengst een stuk papier of idealiter een gedeelde visie …
  3. “Hoe lang gaan we nog praten over een visie. Wij hebben welbeschouwd al een gezamenlijke visie (zonder welke de 25 VR’s toch nooit hadden kunnen ontstaan). En wij nemen de vrijheid die alvast nader uit te werken.” Ons waarderend onderzoek richt zich met name op de vraag hoe we die visie zullen hebben gerealiseerd als het 2020 is, en welke stappen wij in 2015 daartoe hebben gezet. In dit geval is de uitkomst van ons onderzoek te bestempelen als ‘actie in uitvoering’. (En dat is wat een AI­ proces beoogt.)

Na rijp beraad sprak de derde benadering bij de meemakers het meeste aan. Het is namelijk een optie die de deelnemers de meeste mede-­eigenaarschap toekent. Een optie die helpt bouwstenen te leggen die hun organisatie op weg kunnen helpen richting realisatie van de visie (en dat is toch wat meer dan de organisatie helpen een plan te maken). En zo kwamen we tot de ‘affirmative topic’ die richting zal geven aan ons waarderend onderzoek:

“Het is 2020. Veiligheid in Nederland wordt letterlijk door iedereen
mee­gemaakt. Burgers en organisaties vertonen veerkracht en een groot
gezamenlijk vermogen tot zelfredzaamheid. We vormen een sterke samenleving
die tegen een stootje kan. De gezamenlijke Veiligheidsregio’s hebben daar
qualitate qua een belangrijke steen aan bijgedragen.”

In de dialooggesprekken – die de basis vormden voor Ontdekken van de kracht die al in de Veiligheidsregio’s aanwezig is en voor het Dromen van wat allemaal mogelijk is – lazen de deelnemers elkaar de volgende meer uitgebreide versie van de Affirmative Topic voor:

Stel je voor; het is het jaar 2020. Veiligheid in Nederland wordt letterlijk door iedereen mee-gemaakt. Burgers, bedrijven en instellingen dragen bewust bij aan hun eigen fysieke en sociale veiligheid en aan die van anderen. We zien bij de burgers een groot gezamenlijk vermogen tot zelfredzaamheid, en bij een incident of crisis versterken de professionele en de spontane hulpverlening elkaar maximaal. De samenleving versterkt de slagkracht van de veiligheidsdiensten; en de veiligheidsdiensten versterken vanuit hun professie de veerkracht van de samenleving. Landelijke en lokale overheden etaleren en operationaliseren hun belang – een veilige samenleving – om alle betrokkenen in het veiligheidsdomein optimaal te laten samenwerken. Organisaties en instellingen sluiten hier volledig bij aan en hebben veiligheid en veerkracht in hun strategie verweven. Samen zijn we een sterke samenleving geworden die een stootje kan hebben. Stel je voor…

Het was in 2015 dat de Veiligheidsregio’s de hoofden, harten en handen bundelden om als katalysator te gaan fungeren van de beweging en de verbindingen die uiteindelijk in 2020 hun vruchten hebben afgeworpen. Hoe zijn de VR’s te werk gegaan? Welke krachten in hun eigen organisaties hebben ze ontsloten en gebundeld? Wie binnen de VR’s hebben de handschoen opgepakt en wat waren hun eerste stappen? Wat heeft er toe geleid dat Nederland volledig in zijn kracht is gekomen? En, vijf jaar verder, hoe zorgen de VR’s ervoor dat deze gedroomde situatie gekoesterd, onderhouden en verder ontwikkeld wordt?

Als CFO van het telkens weer prachtige en verrassende AI-proces kan ik stellen dat de ATLV-TvdT tweedaagse naar wens en verwachting verliep. Het Ontdekken en het Dromen leverde in essentie zes droomvoorstellen op, die op hun beurt de basis zouden kunnen vormen voor de volgende stappen in het AI-proces: Ontwerpen en Verwezenlijken. Zie hieronder de mindmap.

 

P.S.: de afkorting CFO staat in mijn geval voor Chief Facilitating Officer, maar dat terzijde.

In het midden van de mind-map zie je de Affirmative Topic nogmaals verwoord maar dan zo kort en krachtig mogelijk. De droom rechtsboven inspireerde Rita tot haar Risico-Regel-Reflex. In de droom linksboven is het begrip Samenredzaamheid geland. Het steeg zomaar uit de groep op. En laat duidelijk zijn: deze droomvoorstellen zijn voortgekomen uit de gezamenlijke dialogen van alle deelnemers van de summit (letterlijk vertaald: “top”). Waarmee je zou kunnen stellen dat iedere deelnemer tevens meemaker en mede-eigenaar van elke droom vormt. (Hoe anders dan een centraal opgestelde beleidsnota…) Je zou zeggen dat Ontwerpen en Verwezenlijken dan vanzelf gebeurt, maar daar hebben we met zijn allen letterlijk nog even bij stil gestaan.

Want, zo meldde een deelnemer/meemaker: “Is het wel goed om te werken aan een droomvoorstel dat op termijn wel eens onze Veiligheidsregio’s overbodig zou kunnen maken?” We hebben lang stilgestaan bij wat kennelijk aan de orde is: ‘the Deep Dive between Dream and Design’. Het waren Renée Oprel, Erik Mandersloot en Joke van IJzeren, de programmaleiders, die lieten weten dat de deelnemers zich mochten beroepen op hun “Licence to Act”. Een prachtig memorandum dat hielp om de summit in de volgende fase te doen helpen. Alleen al over deze ‘Deep Dive’ (Theory U hing in de lucht) zou je een boek kunnen schrijven…

Niet naar Zelfredzaamheid maar naar Samenredzaamheid, is dat geen aantrekkelijk toekomstbeeld?  Opeens kwam Krishnamurti langs met zijn fameuze uitspraak “To Be is To Be Related”. We tekenden een schets van een zwangere vrouw op de flipover en stelden vast dat het niet alleen zo is dat een moeder een kind ontwikkelt; het kind in de buik ontwikkelt ook de moeder. Zo ook met de Academie voor Talent en Leiderschap… die is voortgebracht door de organisatie van de Veiligheidsregio’s; en met de bedoeling dat ze bijdraagt aan de ontwikkeling van de Veiligheidsregio’s. Het is slechts één recursief stapje verder om in te zien dat het onze Nederlandse samenleving is die de Veiligheidsregio’s heeft voortgebracht; en dat die Veiligheidsregio’s er daarmee goed aan doen die samenleving te helpen om samen veiligheid te maken…

 

 

 

Veiligheid als wederkerig proces… stel je toch eens voor…